თამარ კორძაია, იურისტი, სამართალმცოდნე. დაიბადა 1977 წლის 18 ივლისს, სოხუმში. 1994-1999 წლებში სწავლობდა თბილისის გრიგოლ რობაქიძის სახელობის უნივერსიტეტის ჟურნალისტიკის ფაკულტეტზე. 2003 წელს დაამთავრა ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სოხუმის ფილიალის იურიდიული ფაკულტეტი. საქართველოს პარლამენტის წევრი, ნაძალადევის რაიონის მაჟორიტარი დეპუტატი „ქართული ოცნების“ სიით. ამჟამად ფრაქცია „რესპუბლიკელების“ წევრი. 2002-2012 წლებში მუშაობდა საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციაში, სადაც მედიისა და ინფორმაციის თავისუფლების პროექტებს ხელმძღვანელობდა, 2012-2013 წლებში იყო საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის აღმასრულებელი დირექტორი.
ჰბფ: თამარ, თქვენ მრავალი წლის განმავლობაში იცავდით ადამიანის უფლებებს არასამთავრობო სექტორში, იცავდით სიტყვის თავისუფლებას. ერთ დღეს კი პოლიტიკაში წასვლა გადაწყვიტეთ. რატომ, რა გახდა ამ გადაწყვეტილების მიზეზი?
ვიფიქრე, რომ მეტი პასუხისმგებლობის აღების დრო დადგა. იმ ყველაფრის განხორციელების შანსი გამიჩნდა, რისთვისაც მანამდე ვიბრძოდი, რასაც ვიცავდი. რა თქმა უნდა, როცა ამ გადაწყვეტილებას იღებ, უფრო ოპტიმისტურად ხარ განწყობილი, ვიდრე რეალობა გხვდება, მაგრამ ეს, ალბათ, ასეც უნდა იყოს. სხვანაირად გადაწყვეტილებებსაც ვერ მიიღებ. არასამთავრობო სექტორში შენ ითხოვ, ხოლო ხელისუფლებაში ყოფნისას - უნდა გააკეთო. სწორედ ეს არის არსებითი სხვაობა. ამიტომ ვფიქრობ, რაღაც ეტაპზე ყველამ უნდა გამოსცადოს, შეუძლია თუ არა სხვების მოთხოვნების მოსმენა, შემდეგ კი მათი პრიორიტეტებად დაწყობა და შესრულება. პოლიტიკაშიც ამიტომ მოვედი.
ჰბფ: და რასაც ელოდით, ის დაგხვდათ? ფიქრობდით რა ბარიერები შეიძლება შეგხვედროდათ პოლიტიკაში მოსვლის შემდეგ თქვენ, როგორც ქალ პოლიტიკოსს?
არა. როცა გადავწყვიტე, ყველაფერი მაშინ გახდა ცხადი. როგორც კი კანდიდატად დავსახელდი, მაშინვე ყველა დაინტერესდა ჩემი ოჯახური მდგომარეობით, ჩემი წარსულით. რა თქმა უნდა, ასეთი დაინტერესება მხოლოდ ქალი პოლიტიკოსების მიმართ არ არის, კაცების ცხოვრებაც აინტერესებთ, მაგრამ მაინც არის ნიუანსები, რითიც უფრო მეტად ინტერესდებიან. მახსოვს, საარჩევნო ბუკლეტში ჩემს შესახებ ხაზგასმით იყო მითითებული ინფორმაცია, რომ მეუღლე და ოთხი შვილი მყავდა. ეს ჩემს „გასაძლიერებლად“ ხაზგასმული კონტექსტი იყო. ჩათვალეს, რომ ამ ნაწილში ინფორმაციის დამატება აუცილებლად გააძლიერებდა ჩემს კანდიდატურას... ზოგადადაც, მე ვფიქრობ, რომ ქალი - მომლაპარაკებელი კონკრეტული საკითხის გადაწყვეტისას, გაცილებით მეტ ენერგიას ხარჯავს იმისათვის, რომ მას მოუსმინონ, ვიდრე კაცი.
ჰბფ: ქართველი პოლიტიკოსი ქალებისგან მომისმენია, რომ პოლიტიკაში მოსვლისას პირადად მათ, იმის გამო, რომ ქალები იყვნენ, ბარიერები არ შეხვედრიათ. ამ მხრივ თქვენ როგორი გენდერულად სპეციფიკური გამოცდილება გქონდათ?
ჩემი ოჯახური მდგომარეობით განსაკუთრებულად დაინტერესება უკვე მაგ ბარიერის არსებობის დასტურია. ეს პირველი დაბრკოლება იყო - ხაზგასმა იმაზე, რომ მე ვარ ქალი, რომელიც აკმაყოფილებს საქართველოში არსებულ მეოჯახე ქალის სიმბოლოს. დაბრკოლება მიგრძვნია სხვა სიტუაციებშიც. მაგალითად, როგორ გამოვიყურებოდი. რა მეცვა. ამაზე თითქმის არასოდეს ლაპარაკობენ მამაკაცი პოლიტიკოსების შემთხვევაში. ეს განსაკუთრებით ნათელი იყო საარჩევნო კამპანიის დროს. როცა ამომრჩევლებთან შეხვედრებზე დავდიოდი, ძალიან თავისუფლად მეცვა - ჯინსები, შარვალი. თუმცა მალევე მთხოვეს, რომ უფრო წარმოსადეგად ჩამეცვა. სხვათა შორის, ეს მითითებები თუ რჩევები არ მოდიოდა მხოლოდ კაცებისგან, იგივეს მირჩევდნენ ქალებიც. გენდერული უთანასწორობის არსებობას, უნდა ვაღიაროთ, რომ ჩვენს ქვეყანაში მხოლოდ კაცები არ უწყობენ ხელს. ამას ხელს უწყობენ ქალებიც. ისიც მირჩიეს (სახელსა და გვარს არ დავასახელებ), რომ თმა აუცილებლად სილამაზის სალონში უნდა დამევარცხნა. ცხადია, მე ამ სტერეოტიპებით არ ვაზროვნებ. არ ვფიქრობ, რომ ეს აუცილებელია. თუმცა, საქმე ის არის, რომ ეს უთანასწორობა უკვე იმდენად ყოფითი და ყოველდღიურია, რთულია უცებ დაინახო და აღწერო.
ჰბფ: ანუ ამ უთანასწორობის დანახვაში პოლიტიკა დაგეხმარათ? გახსენდებათ კონკრეტული მაგალითები?
შეიძლება ითქვას, რომ კი. ადგილობრივი თვითმართველობის არჩევნების დროს ერთ-ერთ შეხვედრაზე მამაკაც კანდიდატს ვახლდი. როდესაც ამომრჩევლებთან მივედით, ჩემთან მხოლოდ ქალები მოვიდნენ, მათ ვესაუბრებოდი. კაცები არც კი მომიახლოვდნენ. ხოლო როდესაც კაცი კანდიდატი მივიდა მათთან, ყველა გარს შემოეხვია. ეს უკვე დიდი დაბრკოლებაა კანდიდატი ქალისთვის - მოიზიდო ქართველი ამომრჩეველი მამაკაცი, რომელიც შენ დაგელაპარაკება და საკუთარ პრობლემებს აგიხსნის. ჩვენთან ხომ წარმოუდგენელია კაცი ქალს ამ პრობლემების შესახებ ელაპარაკოს.
ჰბფ: თავად პოლიტიკოსი კაცების მხრიდან თქვენი საქმიანობის მიმართ რა დამოკიდებულება გიგრძვნიათ?
ვფიქრობ, პრობლემები ამ მხრივაც გვაქვს. ასეთი დამოკიდებულება არსებობს, რომ „ქალია და პატივისცემას იმსახურებს“. სწორედ ამ მოტივით, განსაკუთრებით იმ შემთხვევში, თუ სხვადასხვა აზრზე ვდგავართ, შეიძლება დიალოგი ჩაიკეტოს, შეწყდეს. უბრალოდ აღარ გააგრძელოს კამათი. და ეს რეალურად ხდება, ამას თვალი უნდა გავუსწოროთ. ნამდვილად მეტი ძალისხმევაა საჭირო, რომ ხელისუფლებაში დაიმკვიდრო ადგილი და რაც მთავარია, ყველა აიძულო, მოგისმინონ, შემდეგ კი არგუმენტირებულად გიპასუხონ. ეს ბოლო, ხშირად თითქმის შეუძლებელია.
ჰბფ: რა უნდა დავუპირისპიროთ ამას?
პირველ რიგში, ალბათ, მაინც განათლება. სამწუხაროა, რომ დღეს, 21-ე საუკუნეში იმაზე გვიწევს საუბარი, რომ „ქალი თავდაცვის მინისტრი არ იქნება კაც თავდაცვის მინისტრზე ნაკლები“. ანუ იმთავითვე ვვარაუდობთ, რომ „ქალია და შეიძლება ვერ შეძლოს“. რა უნდა დაუპირისპირო ამას? ისევ და ისევ, მეტი ძალისხმევა. ვფიქრობ, ეს ისევ ჩვენზეა დამოკიდებული, დაინახონ, რომ საქმეში ქალი არაფრით ნაკლები არ არის მამაკაცზე. ამას უნდა დაუპირისპირო ქალების მეტი შრომა. მეტი აქტიურობა. თანაბარი შესაძლებლობების არსებობა უნდა დაიჯერონ. ვფიქრობ, საშინელი გამოხმაურება მოჰყვა ჩვენთან იმ ამბავს, რომ ქალი დაინიშნა თავდაცვის მინისტრად - და მხოლოდ იმიტომ, რომ ქალი იყო. ისიც სამწუხაროა, რომ ჩვენს საზოგადოებაში ქალის გარეგნობასაც განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევენ: ის აუცილებლად ლამაზი და სასიამოვნო გარეგნობისა უნდა იყოს. ამის იქით, ბევრი რამის დანახვა უჭირთ. მე კი ვფიქრობ, რომ უნდა დაინახონ ქალებში პროფესიონალები. და ასეთი ქალები ჩვენ გვყავს.
ჰბფ: ისეთი ბარიერი თუ შეგხვედრიათ თქვენი პოლიტიკაში ყოფნის განმავლობაში, რის გამოც პოლიტიკიდან წასვლაზე გიფიქრიათ?
როგორც ქალს? არა, პირიქით. არასამთავრობო სექტორში მუშაობის დროს კონკრეტულად გენდერული თანასწორობის საკითხებზე არ მიმუშავია, მაგრამ ახლა ვფიქრობ, რომ ეს ერთ-ერთი მთავარი თემა უნდა გახდეს. ამ აღმოჩენამ ჩემში ბრძოლის სურვილი გააღვიძა და არა უკანდახევის. მანამდე, ალბათ, მეც არ ვაქცევდი ამ საკითხს საკმარის ყურადღებას. შესაძლოა იმიტომ, რომ სხვა გარემოში ვმუშაობდი და ამას ასე მკაფიოდ ვერ ვგრძნობდი. ახლა კი ჩემთვის ბევრი რამ გაცილებით თვალნათელია, სწორედ ამიტომ მიმაჩნია, რომ კვოტირება აუცილებელია. ამიტომ ვფიქრობ, რომ ის საუბრები, რომ უნდა დავიცვათ თანასწორობა და რომ კვოტირება უთანასწორობას ნიშნავს - ეს არასერიოზული საუბრებია. კვოტირება საჭიროა, რომ დაინახონ ჭკვიანი და პროფესიონალი ქალები. მათ დღეს არ ეძებენ. თუკი რაიმე ვაკანტური თანამდებობა გაჩნდება, მაშინვე კაცებზე იწყებენ ფიქრს. მხოლოდ მას შემდეგ, რაც რესურსი ამოეწურებათ, ახსენდებათ პროფესიონალი ქალები. კვოტირება კი ყველას აიძულებს პირველად სწორედ ქალებზე ფიქრი დაიწყონ .
ჰბფ: კვოტირებაზე ადრეც ეს შეხედულება გქონდათ?
ამაზე ფიქრიც პარლამენტში დავიწყე და მივხვდი, რომ კვორიტება არის ქალთა გაძლიერების საშუალება. და თუ ეს საშუალება არის ეფექტური, ის უნდა გამოვიყენოთ. ამ ეტაპზე კი ვთვლი, რომ სწორედ ასეა. როცა ვხედავთ როგორ ექცევიან ქალებს მთელ მსოფლიოში, რომ დღემდე ასი ათასობით ქალი ხდება ძალადობის, გაუპატიურებისა თუ ადრეული ქორწინების მსხვერპლი, ეს ჩვენს პასუხისმგებლობას კიდევ უფრო აძლიერებს. არ შეიძლება მხოლოდ საქართველოს კონტექსტით ვიხელმძღვანელოთ, როცა ყველანი დედამიწის შვილები ვართ. ადამიანის უფლებები არ ცნობს ტერიტორიას. მითუმეტეს მაშინ, როცა საქართველოშიც ჩვენ გვაქვს არასრულწლოვანთა იძულებით გათხოვების შემთხვევები. არ შეიძლება მშვიდად უყურო, როგორ ქორწინდება ჩეჩნეთში 17 წლის გოგონაზე მასზე 30 წლით უფროსი მამაკაცი. ეს პოლიტიკაზე მაღლა, ტერიტორიაზე მაღლა მდგომი საკითხია. კი, სადღაც ცივილიზებული სამყაროა, სადღაც ჩვენ ვართ შუაში გაჩხერილები და კვოტირებისთვის ვიბრძვით, რომ მეტად ვიყოთ დაცულები, სადღაც კიდევ არავინ არავისთვის არ იბრძვის და იქ ძალიან უჭირთ ქალებს. ამიტომ, მე მგონია, რომ მეტი უნდა გავაკეთოთ იმისათვის, რომ ჯერ ჩვენთან შევცვალოთ არსებული სიტუაცია, მერე კი სხვაგანაც დაინახონ ქალებმა, რომ მათ მხარს სხვა ქალები უჭერენ.
ჰბფ: დღეს თუ გიწევთ ქალთა უფლებების საკითხებზე მუშაობა? რა გგონიათ, რა არის დღეს საქართველოში მათი ყველაზე დიდი პრობლემა?
მე ძალიან ბევრი ქალი მიკავშირდება დახმარებისთვის როგორც მაჟორიტარ დეპუტატს. მათ შორის ოჯახში ძალადობის მსხვერპლებიც არიან. ვცდილობ, შესაბამის უწყებებს დავაკავშირო. თუმცა, როდესაც პრობლემებზე ვფიქრობ, იმ დასკვნამდე მივდივარ, რომ დღეს ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საკითხი ქალის ეკონომიკური დამოუკიდებლობაა. დარწმუნებული ვარ, რომ ცნობიერების მხრივ ჩვენ არ გვაქვს იმდენი პრობლემა, რამდენიც ქალების სამართლებრივი დაცვის თვალსაზრისით. ვგულისხმობ იმას, რომ ქალი ჩვენთან არ არის ოჯახში თანასწორი მემკვიდრე, განქორწინებულ ქალს არა აქვს არსად წასასვლელი და ეს არის ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორი, რაც ოჯახში ძალადობას განაპირობებს. ეს ქალები ითმენენ. არც ის უნდა უარვყოთ, რომ ქალები ფიქრობენ - „მე რომ დავშორდე, ჩემს შვილებს რა სახელი ექნებათ“? თუმცა, ეს უფრო გადალახვადი სირთულე მგონია, ვიდრე მათი ეკონომიკური მდგომარეობაა. ამაზე მეტი უნდა ვიფიქროთ. საქართველოში, ქალის და დედის კულტის მქონე ქვეყანაში, ვიცით, რომ კაცები ბინებს საკუთარ დედებზე აფორმებენ, რომ განქორწინების შემთხვევაში ცოლმა წილი არ მოითხოვოს. რაღაც ფსევდო პატივისცემაში ცხოვრებას თვალი უნდა გავუსწოროთ. თვალი გავუსწოროთ იმასაც, რომ თანამედროვე საზოგადოებას სჭირდება განათლებული დედა ოჯახში. ხოლო ის, რომ დღეს მეუღლეები ცოლებს სწავლას თავს ანებებინებენ, ეს არის ძალიან დიდი ტრაგედია, რაც აუცილებლად აისახება მომავალ თაობებზე. დედა, რომელიც ვერ მიყვება ფეხდაფეხ თანამედროვე მოთხოვნებს და დედა, რომელიც არის მეორეხარისხოვანი და მეორე ოჯახში, ის ვერ მოგვცემს თანამედროვე მომავალ თაობას. და ეს, ალბათ, ყველაზე დიდი ტრაგედიაა, რასაც ამ მხრივ ქვეყანაში ვხედავ.
ჰბფ: საინტერესოა, როგორ უნდა მოანდომო ასეთ ქალებს გახდნენ უფრო აქტიურები? თუნდაც პოლიტიკაში მოსვლა გადაწყვიტონ?
აქ ერთვება სწორედ სახელმწიფო. მან უნდა შექმნას სისტემები. მაგალითად: დედას არ უნდა სჭირდებოდეს ძიძის დაქირავება და უნდა შეეძლოს შვილის საბავშვო ბაღში წაყვანა. რაც ჩვენთან სერიოზული პრობლემაა. სახელმწიფოს უნდა ჰქონდეს ისეთი სერვისები და სისტემები, რომლებიც ამოქმედდება ძალადობის შემთხვევაში და შევძლებთ სრულყოფილად დავიცვათ მსხვერპლი ქალები. ამ მიმართულებით, ვფიქრობ უფრო წინ მივდივართ. ოჯახში ძალადობის შესახებ კანონიც უფრო იხვეწება. ასევე, ვფიქრობ, რომ უნდა არსებობდეს შრომის ეფექტური კანონმდებლობა. ქალს შვილის აღზრდისთვის უნდა ჰქონდეს დრო და მას კანონი უნდა იცავდეს. მას არ უნდა უწევდეს ყოველ ნაბიჯზე ორმაგი ბრძოლა იმისათვის, რომ თან იმუშაოს და თან შვილები აღზარდოს. იგივეა სწავლის შემთხვევაშიც, ახალგაზრდა ქალებისათვის, რომლებიც სწავლობენ და ამავე დროს, ჰყავთ შვილები, უნივერსიტეტებმა შესაძლებელია რაღაც უნივერსალური განრიგები შეიმუშაონ. სამწუხაროდ, ასეთ რამეებს ჩვენთან ჩვენთან ყურადღება არ ექცევა. ერთი სიტყვით, საერთო შეთანხმება უნდა არსებობდეს იმასთან დაკავშირებით, რომ ქალს სჭირდება ცოტა მეტი ხელშეწყობა, როგორც სახელმწიფოსგან, ისე კერძო კომპანიებისგან და ოჯახის წევრებისგან.
ჰბფ: ქალები არიან პოლიტიკური პარტიების სიებში. ერთი შეხედვით, ყველაფერი ნორმაშია, მაგრამ ისინი არიან სიის ბოლოში და ძალიან ხშირად, ვერც კი ხვდებიან საკვანძო თანამდებობებზე, პარლამენტში დ ა.შ.
ცხადია, პროპორციულობა სიის რიგითობით უნდა იყოს დაცული და არა ქალების სიის ბოლოში ჩასმით. ჩვენ ასე შეგვიძლია გავაკეთოთ 100 კაციანი სია 50 %-იანი ბალანსით, 50 კაცი იყოს წინ და 50 ქალი უკან. ეს იმას ნიშნავს, რომ ეს ქალები შესაძლოა ვერასოდეს მოხვდნენ პარლამენტში. რატომ უნდა იყოს ქალი ბოლოში? ესეც ცნობიერების ნაწილია, აზიურ კულტურაში კაცი მიდის წინ, ქალი უკან მიჰყვება. ოდესმე ეს ხომ უნდა დასრულდეს? ერთად უნდა იარონ, გვერდიგვერდ.
ჰბფ: თუ გიფიქრიათ, რის შეცვლა შეუძლია ქალ პოლიტიკოსს?
მე მგონია, ქალებმა ბევრი მნიშვნელოვანი რამ შეცვალეს. ამ პარლამენტშიც, სხვათა შორის. მაგალითად, ოჯახში ძალადობასთან დაკავშირებით კანონში ცვლილებები გუგული მაღრაძის ინიცირებული და გატანილია, ქმედუუნარობის სისტემის რეფორმასთან დაკავშირებით (რაც ითვალისწინებს საქართველოს სამოქალაქო კოდექსში ქმედუუნარობის ინსტიტუტის შეცვლას ფსიქიკური დაავადების მქონე პირების მიმართ) მე ვმუშაობდი იურიდიულ კომიტეტთან ერთად. ვფიქრობ, რომ ადამიანის უფლებათა კომიტეტის ხელმძღვანელიც ძლიერია თავის საქმეში, ნინო გოგუაძე, ხათუნა გოგორიშვილი - პარლამენტის ძლიერი ხმები არიან. პროცენტულად რომ შევადაროთ მათი საქმიანობა კაცების აქტიურობას, ხარისხის და რაოდენობის საკითხამდე მივალთ და ვფიქრობ, ქალები გაუსწორდებიან კაცებს პროცენტულად. ძალიან ამბიციური განაცხადი გამომივიდა, მაგრამ ამაზე ახლა დავფიქრდი და მგონი, ასეა.
ჰბფ: ფემინიზმი რას ნიშნავს თქვენთვის? და თქვენ თუ ხართ ფემინისტი?
რა თქმა უნდა ვარ. ჩემთვის ფემინიზმი ნიშნავს იმას, რომ ქალი იყოს კაცის თანასწორი, ეს არის ქალთა მოძრაობა თანასწორობისათვის ბრძოლისათვის და როგორ შეიძლება ამას გაემიჯნო?
ჰბფ: როგორ იცავთ ბალანსს და ანაწილებთ დროს ოჯახსა და პოლიტიკას შორის?
ყველაფერი იწყება იქიდან, თუ რას ანიჭებ უპირატესობას. თუ თვლი, რომ შენი შვილის მოსამსახურე უნდა იყო და რომ მოვა, ცხელი საჭმელი დაახვედრო, ამას უნდა მიანიჭო უპირატესობა. მაგრამ თუ ფიქრობ, რომ შენც უნდა აკეთო საქმე და შენს შვილს შეუძლია თავად გააცხელოს კერძი, მაშინ დროის გადანაწილება უფრო მეორე შემთხვევაა, ვიდრე პირველი. მე იმედი მაქვს, რომ ბევრი იფიქრებს ამაზე, რადგან შინაგანად არ მჯერა, რომ რომელიმე ქალს აქვს სურვილი საკუთარი თავის რეალიზება აუცილებლად დიასახლისობაში დაინახოს. იმიტომ, რომ ყველა ადამიანს აქვს გაცილებით დიდი პოტენციალი, ვიდრე ეს არის სახლში ჯდომა, ვიღაცის სურვილების დაკმაყოფილება და ვიღაცისთვის კომფორტის შექმნა. ვფიქრობ, როცა ამას დაინახავენ, დროის გადანაწილებასაც მოახერხებენ. და ბოლოს და ბოლოს, თუ საღამოს ან დილას სახლს ვერ გამოგვი, ეს არ არის ტრაგედია.
ჰბფ: კარგ მაგალითებს რამდენად დიდი მნიშვნელობა აქვს იმ ქალებისათვის, ვინც ჯერ ისევ ითმენს ძალადობას, ვინც ჩუმადაა?
ერთ მაგალითს მოვყვები. ეს აქამდე საჯაროდ არ მითქვამს. 2001 -2002 წლებში მე ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის სასწავლო ცენტრში დავდიოდი, სტაჟიორი ვიყავი და იქ მუშაობის დაწყებაზე ვოცნებობდი. მაშინ ამ ორგანიზაციის თავმჯდომარე თინა ხიდაშელი იყო. მეც, ისევე როგორც საქართველოს მოსახლეობის 90% -ს მჯეროდა, რომ მუშაობა რომ დაიწყო, ნაცნობობა იყო საჭირო. ერთ დღეს კი თინამ დამიძახა და მკითხა, ჩვენთან ხომ არ დაიწყებდი მუშაობასო. მახსოვს რა მოულოდნელობა იყო ეს, რა ბედნიერება. და ეს გადამდები მაგალითი იყო. ასე ვიქცევი მეც დღეს. მე ვქმნი ამ მაგალითს. შეიძლება მაშინ ცოტა შესაძლებლობებიც მქონდა, მაგრამ დიახ, ადამიანები შესაძლებლობებით უნდა მოდიოდნენ იქ, სადაც მოდიან, და უნდა ჰქონდეთ რწმენა, რომ ისინი ფასობენ საკუთარი შესაძლებლობების მიხედვით.
ჰბფ: როგორ უნდა შეიცვალოს ვითარება, რომ ქალები არ აკეთებდნენ მუდამ შავ სამუშაოს, არ რჩებოდნენ ჩრდილში და დაიკავონ მაღალი თანამდებობები?
მე ვფიქრობ, ქალებმა უნდა გაზარდონ საკუთარი ამბიციები. გაბედონ და თქვან, რომ რაღაცებში მათ მეტი იციან, ვიდრე მათ გვერდით მსხდომმა კაცებმა. ინდივიდუალური, შინაგანი ბრძოლა უნდა მოუგონ საკუთარ თავებს. ეს ძალიან სერიოზული და რთული პროცესია და ბევრი დაბრკოლება შეხვდებათ, მაგრამ თუ დაიწყებენ უნდა დაასრულონ კიდეც.
ჰბფ: და იმ კაცების მიმართ, ვინც ფიქრობს, რომ ქალის ადგილი პოლიტიკაში არ არის თქვენი პასუხი რა იქნებოდა?
ისინი ცდებიან.
